Wat voor soort blok of katrol moet ik kiezen?
Foto: Seldenmast.com
Wat voor soort blok of katrol moet ik kiezen?
Er zijn veel verschillende blokken en katrollen te vinden, maar hoe weet je nu welke de juiste is? Door het grote aanbod is het lastig om te kiezen. Je wilt uiteraard waar voor je geld en een goed blok. Dit kan echter al snel vrij duur worden en het is zonde als het uiteindelijk niet blijkt te werken. In dit blog gaan we hier verder op in.
Verschillende soorten materialen van blokken en katrollen
Het meest kenmerkende verschil tussen blokken is het soort materiaal en lager dat toegepast wordt. Wat betreft materiaal is dit over het algemeen vrij overzichtelijk. Hoe sterker het blok moet zijn, des te sterker het materiaal van het blok is. Hierbij wordt veelal gebruik gemaakt van composiet(versterkt kunststof) voor het standaard assortiment. Moet een blok sterker zijn dan wordt er vaak gekozen voor aluminium of een combinatie tussen beide. Voor superjachten en high-end wedstrijdzeilen zie je ook wel blokken gemaakt van titanium en/of met carbon. Maar dat komt voor de meeste zeilschepen minder vaak voor.
Eigenlijk selecteer je een blok niet op het type materiaal. Dit is vaak gekoppeld aan hoe sterk een blok moet zijn en de meeste merken hebben deze keuze al voor je gemaakt. Waar let je dan wel op?
Deze blokken zijn allemaal dezelfde maat. Maar wat is nu het verschil?
Mastvoetblokken hebben een statische belasting.
Foto: Seldenmast.com
Soort toepassing
Voor we een blok kunnen selecteren is het belangrijk om te weten om wat voor soort toepassing het gaat. Hierbij kennen we twee soorten:
Dynamische toepassing
Bij een dynamische toepassing zal de schijf van het blok goed moeten kunnen draaien onder belasting. Denk hierbij aan een grootschoot waarbij de schijven regelmatig moeten draaien en onder belasting staan.
Statische toepassing
Een blok is statisch belast als de schijf stil blijft staan onder belasting voor een langere periode. De mastvoetblokken voor de vallen zijn hier een goed voorbeeld van. Na het hijsen, dat relatief weinig belasting geeft, staan de blokken stil en worden deze pas belast bij het zeilen.
Kenmerkend voor een dynamische belasting is een grootschoot. De schijven in het blok moeten onder belasting goed kunnen draaien.
Foto: Seldenmast.com
Effectiviteit vs belasting van soorten lagers
Foto: Harken.com
Verschillende soorten lagers
De belangrijkste verschillen tussen blokken komen voort uit het soort lager. Nu we weten wat voor soort toepassingen er zijn is het belangrijk om te kijken naar welke soort lagers er bij passen.
De eigenschappen van lagers worden bepaald door een combinatie van het raakoppervlak, het materiaal, de onderlinge afstand tussen de lagers en of een lager rolt of glijdt.
Type lagers
Kogellagers, zeer lage weerstand, medium belasting
Naaldlagers, lage weerstand, hoge belasting
Buslagers, hoge weerstand, hoge belasting
Raakoppervlak
Een groter raakoppervlak tussen het lager en de schijf zorgt voor meer wrijving, maar ook voor een hogere breeksterkte.
Kogellagers worden maar op een klein punt belast. Naaldlagers hebben een groter raakoppervlak en hebben alweer meer wrijving, maar zijn ook aanzienlijk sterker. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat de kogel-/naaldlagers niet tegen elkaar aankomen. Hierdoor kan er extra weerstand ontstaan. Een kogel gelagerd blok mag daarom nooit helemaal vol met kogellagers zitten. Altijd één minder om ruimte te houden tussen de lagers. Bij naaldlagers is dat lastiger. Daarom hebben sommige blokken de naaldlagers in een ‘kooi’ of afstandshouder zitten. Hierdoor wordt de onderlinge weerstand tussen lager voorkomen. Zie illustratie.
Glijlagers of buslagers hebben niks om de wrijving te verminderen. Dergelijke blokken zijn sterk en kunnen goed tegen statische belasting. Het voordeel is dat dergelijke blokken relatief goedkoop en sterk zijn.
Waarom is een blok met kogellagers is niet altijd een kogel gelagerd blok?
Soms kan het lijken dat een blok/katrol een kogel gelagerd is, maar dat toch niet blijkt te zijn. Dat is verwarrend want het blok heeft toch duidelijk kogellagers in de schijf zitten. Waarom zitten die er dan?
Bij naald- en bus gelagerde blokken zie je soms ook nog kogellagers in zitten. Deze lagers zijn ervoor bedoeld om de wrijving tussen de schijf en de wangen van het blok te verminderen. Ofwel het opvangen van de axiale kracht. Op het moment dat een blok belast wordt door de val of schoot, wil de schijf eigenlijk kantelen of omvallen. Hierbij schuurt de schijf tegen de zijkanten van het blok aan. Dit zorgt voor extra weerstand in de blokken. Deze extra weerstand kunnen we verminderen door kogellagers toe te voegen. De kogellagers vangen dus niet de kracht van de schoot op en het betreft dan geen kogel gelagerd blok.
Een naald gelagerd blok met kogellagers voor de lateraal kracht
Foto: Harken.com
Wrijvingsverliezen in lagers en vertragingen
Hoe erg is de wrijving of weerstand in blokken nu echt?
Nu we weten wat voor lagers er zijn en welke eigenschappen deze hebben, kunnen we ook gaan kijken naar wat dit nu precies betekent aan boord. Hoeveel wrijvingsverlies is er nu echt en wat betekent dat?
In de tabel hebben we het wrijvingspercentage per schijf neergezet van de meest voorkomende type lagers. Hierin is heel duidelijk te zien dat het verlies in sommige gevallen enorm oploopt.
Neem bijvoorbeeld een 6:1 vertraging. Deze komt veel voor op schepen. Het verlies bij een buslager is hierbij wel 67,31%. Dat betekent dat je twee derde van de kracht die je zet, verspilt aan weerstand! Kies je dezelfde vertraging met een kogellager, dan is dit een stuk lager en maar 26.49%. Hoe meer je vertraagd des te meer weerstand/wrijving je krijgt. Je kan met een 4:1 kogel gelagerde grootschoot makkelijker je zeil dichttrekken dan met een 8:1 grootschoot met alleen glijlager.
Wat kunnen we hieruit concluderen?
Het belangrijkste verschil tussen blokken is het lager en materiaal dat gebruikt is. Een lager met een groter oppervlak is sterker, maar heeft ook meer wrijving. Een andere belangrijke overweging zijn uiteraard de kosten. Kogel gelagerde blokken zijn vaak duurder dan een simpel blok met een buslager. Echter heb je soms met een 4:1 al voldoende vertraging terwijl je misschien met een buslager wel een grote 8:1 moet hebben om voldoende kracht te kunnen zetten. Het verschil is dan helemaal niet zo groot. Kom je hier niet uit, dan kan je ons altijd om advies vragen. Neem hiervoor gerust contact met ons op.
De Lijnenspecialist levert een groot assortiment blokken van bekende merken. Kijk hieronder voor het overzicht geselecteerd op type lager.
